چکیده
در طول قرن اخیر، یکی از موضوعاتی که بحث های زیادی در رابطه با تاریخ شناسی دوره ی صفویه مرتبط با آن صورت گرفته است، منابع ایدئولوژیک تعصب و جانفشانی های قزلباش ها بود که منجر به قدرت رسیدن خاندان صفوی به حکومت ایران گشت. تا کنون، در رابطه با شخصیت شاه اسماعیل به عنوان تجسم قدرت الهی با ماموریتی برای نجات بخشی و رستگاری ، یک توافق نظر حدودی ایجاد شده است. در این مقاله ما به صورت نسبی این مفهوم سازی بسیار قدیمی را ، با بررسی ماموریتی که شیخ ها در دوره ی انقلابی برای خودشان مشخص کرده بودند و این ماموریت تا کنون به مورد چشم پوشی قرار گرفته بود ، به چالش می کشیم. این ماموریت، تمایل شیوخ برای انتقام جویی از خون ریخته ی حسین بود، ماموریتی که تنها شامل تجسم و به یادآوری مقوله ی صاحب الخروج یا « ارباب قیام» بود، یک نشانه شناسی قهرمانانه که از طریق یک مجموعه ی خاص از ادبیات حماسی کربلا ترویج داده شده بود. بر اساس این ایده که تعصب جامعه ی ترک زبان که ریشه های اصلی جنبش صفویه را ایجاد کرده بودند در اصل بر اساس ادبیات حماسی کربلا ایجاد شده بود، در این مقاله اعتقاد ما این است که شیخ جنید، شیخ حیدر و به خصوص شاه اسماعیل به صورت موفق توانستند برنامه ها و عقاید صوفی صفوی را تغییر دهند تا قالب یک مذهب عمومی را شکل بدهند که این مذهب از قبل وجود داشت و توسط صوفی گری و المان های شیعه گری تکمیل شد و حالتی محبوب از مذهب اسلامی را ایجاد کرد و بر همین اساس ما معتقد هستیم که « شیعه گری منجر به پالایش صوفی گری» گشت.
مقدمه
روی کار آمدن صفویه در ایران تحت رهبری نجات بخش شاه اسماعیل ، نقطه عطفی در جهان اسلام می باشد. این چنین موفقیت سیاسی در واقع چیزی فراتر از سطح انتظار از خانواده های سنتی شیوخ بود. همانطور که به خوبی مشخص شده است، نیروی هدایت کننده ی اصلی پشت این به قدرت رسیدن غیر قابل انتظار این دودمان، از خود گذشتگی و کارایی نظامی قبیله نشین های قزلباش ها از آناتولی، آذربایجان، قسمت شمالی سوریه و قسمت غربی ایران بود. آن ها کاملا مسئول انتقال دستور صوفی صفوی به جنبش های انقلابی هزاره ای بودند ، تغییری که تعصب و انگیزه برای متحد کردن این افراد نظامی قبیله ای حول مجموعه ای از اهداف سیاسی را فراهم کرد.
Abstract
Over the past century, one of the most heavily debated topics within Safavid historiography has been the ideological sources of the Qezelbash zeal that carried the Safavid dynasty to the throne of Persia. By now, a near-consensus has been formed about Shah Esmaʿil’s personality as an incarnation of the Godhead armed with a messianic mission of salvation. This article partly challenges this long-entrenched conceptualization by calling attention to a heretofore overlooked mission that the shaykhs of the revolutionary period set for themselves. This was their desire to avenge the spilling of Hosayn’s blood, a mission which was nothing but a reincarnation of the topos of sāheb al-khorūj or the “master of the uprising,” a heroic typology cultivated via a particular corpus of Karbala-oriented epic literature. Based on the idea that the religiosity of the Turkishspeaking milieu that constituted the Safavid movement’s grassroots was primarily shaped by this Karbala-oriented epic literature, this essay argues that Shaykh Jonayd, Shaykh Haydar, and especially Shah Esmāʿil successfully reformulated the Safavid Sufi program to address the codes of popular piety, which already existed, nurtured by Sufism and some Shiʿite elements, a particular mode of Islamic piety that I call “Shiʿiteinflected popular Sufism.”
Introduction
The rise of Safavids to power in Iran under Shah Esmāʿil’s messianic leadership marks a watershed in the history of the Islamic world. Such a brilliant political success was indeed more than might have been expected from a traditional family of shaykhs. As is well known, the driving force behind this unforeseen rise of the dynasty was the devotion and military efficacy of Qezelbash tribesmen from Anatolia, Azerbaijan, northern Syria, and western Iran. They were equally responsible for transforming the quietist Safavid Sufi order into a revolutionary-millenarian movement, a change which provided the necessary zeal and motivation to unite these militant tribesmen around a set of political goals (Mazzaoui; Aubin, 1959; idem, 1984; idem, 1988; Roemer, 1985; Sohrweide; Sümer; Yıldırım, 2008).
چکیده
مقدمه
مقوله انتقام کربلا در سنت شیعه
مبانی اجتماعی انقلاب صفوی
پیش زمینه ی دینی - سیاسی در انقلاب صفوی : ظهور صوفی گری محبوب با پالایش شیعی
یادواره ی جمعی و تاریخچه ی دوره ای
تبلیغات صفویه
جمع بندی
Abstract
Introduction
The Topoi of Revenge for Karbala in Shiʿite Traditions
Societal Bases of the Safavid Revolution
Religio-political Background of the Safavid Revolution: The Rise of the Shiʿite-inflected Popular Sufism
Collective Memory and Cyclical History
Safavid Propaganda
Conclusion